Vrijwel iedereen in Nederland heeft als kind zwemles gehad. De basisvaardigheden leren om veilig in en om water te zijn, staan hoog in het vaandel. Maar daarna lid worden van een zwemvereniging om de sport ook voor het plezier te beoefenen, is steeds meer een zeldzaamheid. In Eindhoven willen ze daar met een ‘zwemles voor de toekomst’ verandering in brengen.
Roald van der Vliet is directeur van InnoSportLab De Tongelreep. In 2007 richtte hij dit sportlab op, in eerste instantie bedoeld om de prestaties van topzwemmers te verbeteren. ‘Vanuit de topsport richten we ons nu steeds meer op de breedtesport’, geeft Van der Vliet aan. ‘We signaleren dat het verenigingsleven tanende is. Clubs lopen leeg. Sporten op een zelfgekozen plaats en moment, bijvoorbeeld in een sportschool, is een trend, ook onder de jeugd. Waar er twintig jaar geleden jaarlijks 10.000 kinderen zich bij een zwemvereniging aanmeldden, is dat aantal nu gezakt naar 5.000. En dat terwijl er 180.000 kinderen per jaar zwemles krijgen.’
Om meerdere redenen is Van der Vliet bezorgd om deze ontwikkeling. ‘Verenigingen zijn voor kinderen sociaal gezien belangrijk. Ze leren er zich sociaal te gedragen en komen in aanraking met groepsnormen en -waarden. Bovendien komt er op deze manier minder talent bovendrijven. Topsport heeft daarmee geen toekomst.’
Van der Vliet weet wel hoe het komt dat zoveel jeugdigen het na het behalen van hun A- en B-diploma voor gezien houden. ‘In de lessen komt vaak niet goed naar voren dat zwemmen niet alleen nuttig is, maar ook ontzettend leuk. Baantjes zwemmen vinden de meeste kinderen saai, zeker als ze tussendoor lang moeten wachten op hun beurt voordat ze weer het water in mogen. Logisch dat ze dan niet staan te springen om bij een zwemvereniging te gaan.’
Speelser
Om het tij te keren, zinspeelde het InnoSportLab De Tongelreep, in samenwerking met zwemexperts als succescoach Jacco Verhaeren, op een oplossing. ‘Wat nu als de lessen zodanig worden ingericht dat kinderen én goed leren zwemmen én enthousiast raken over de sport? Met andere woorden: hoe kunnen we het voor hen leuker maken? Die vraag stond bij ons centraal.’
Het brainstormen over andere leermethoden en te gebruiken hulpmiddelen levert tal van ideeën op. Van der Vliet: ‘Het waarborgen van de veiligheid staat natuurlijk altijd centraal. Maar binnen dat kader zijn er zoveel mogelijkheden om zwemlessen anders in te richten. Denk aan het opzetten van circuitjes in het zwembad en volgen van een spoor lampjes, het tussendoor maken van rekensommetjes en het opduiken van alleen maar blauwe voorwerpen. Dat laatste bijvoorbeeld is vanwege het spelelement leuker voor de kinderen. Bovendien maar kan je zodoende checken of een kind zijn ogen openhoudt bij het opduiken in plaats van op de tast naar het voorwerp te grijpen.’
Zelfsturend
Om de ideeën ook een wetenschappelijke basis te geven, startte promovendus Carola Minkels een promotieonderzoek vanuit het InnoSportLab De Tongelreep. ‘Het doel van dit onderzoek is het ontwikkelen van een vernieuwde zwemlesmethode die goed aansluit bij de belevingswereld van het kind en waarbij zwemplezier centraal staat. Los van het spelelement kijkt zij onder andere naar een didactiek waarbinnen het kind zelf meer invloed heeft op het leerproces. Al tachtig jaar is de methode van les krijgen hetzelfde: de instructies van de leraren opvolgen. Onze verwachting is dat als kinderen zelf meer sturing krijgen in het leren zwemmen, zij het beter en langer volhouden, ook na het diplomazwemmen’, vertelt Van der Vliet.
Hoewel het promotieonderzoek pas in oktober 2021 is gestart, wordt er in De Tongelreep nu al druk geëxperimenteerd met het anders aanpakken van de zwemlessen. Van der Vliet: ‘We testen zowel met andere manieren van lesgeven als met het gebruik van andere hulpmiddelen. Daarbij onderhouden we een warme band met Peter Beek van de VU Amsterdam. Hij is gespecialiseerd in motorisch leren, begeleidt de promovenda en helpt haar en ons bij het ontwikkelen van andere didactieken en leerproducten. Elk element stellen we ter discussie.’
Duurzaam zwemplezier
Snelheid is geen prioriteit voor Van der Vliet, een continue ontwikkeling wel. ‘Naast het leuker maken van de lessen proberen we ook met oplossingen te komen om het gat tussen het diplomazwemmen en het mogen wedstrijdzwemmen te overbruggen. Daar zit nu zo’n drie jaar tussen. Het oprichten van een kids club, waarbij de kinderen allerlei zwemsporten kunnen uitproberen, zou een oplossing kunnen zijn. Zodoende hoeven ze niet te wachten en maken ze kennis met sporten als schoonspringen, waterpolo en synchroonzwemmen.’
Plannen en ambities heeft Van der Vliet vooralsnog te over. Toch is hij behoudend als het om de uitkomsten gaat. ‘We verwachten geen wonderen van de ene op de andere dag. Ik zie het vooral als een proces van trial and error, waarbij we steeds een stapje zetten op weg naar meer en duurzamer zwemplezier bij kinderen. Met het promotietraject en de mogelijkheid om in De Tongelreep te experimenteren, zitten we in elk geval op het goede spoor.’
Meer informatie
Kijk voor meer informatie over de zwemles van de toekomst op https://sportsandtechnology.co... of neem contact op met Roald van der Vliet via r.vandervliet@fieldlabswimming.com.
