Inzichten uit living labs lage SEP: van small wins tot systeemverandering
De Universiteit Utrecht (departement Bestuurs- en Organisatiewetenschap, USBO) heeft de procesresultaten gepubliceerd van acht nieuwe Living labs sport & bewegen die zich richten op volwassenen met een lage sociaaleconomische positie (SEP). Deze living labs zijn in 2024 met steun van Sportinnovator en ZonMw van start gegaan. Het onderzoek biedt waardevolle inzichten in hoe lokale innovaties bijdragen aan duurzame systeemverandering in sport, zorg en het sociaal domein.
Focus op het eerste jaar: wat werkt in de praktijk?
In de rapportage analyseren onderzoekers Yvonne La Grouw en Maikel Waardenburg het eerste uitvoeringsjaar van de living labs. Zij zoomen daarbij in op:
- de gehanteerde strategieën;
- de werkzame elementen in de praktijk;
- en de manier waarop samenwerking tussen sport, sociaal domein en zorg tot stand komt.
De living labs richten zich op volwassenen die weinig bewegen en voor wie reguliere sport- en beweeginterventies vaak onvoldoende aansluiten. Juist in deze context laten de labs zien hoe maatwerk, samenwerking en experimenteren leiden tot concrete beweging.
Interessante inzichten voor beleid en praktijk
Het rapport bevat meerdere relevante lessen voor beleidsmakers, uitvoerders en financiers. Enkele belangrijke inzichten zijn:
- Verschillende routes naar systeemverandering: de labs werken via big plans, rule changes en vooral ook via small wins.
- De cruciale rol van de labregisseur: als verbinder tussen partijen, met verschillende vormen van leiderschap.
- Co-creatie met de doelgroep: samen met mensen die weinig bewegen én met partners uit sport, sociaal domein en zorg.
- Doelstellingen die meebewegen: ambities veranderen gedurende het proces.
- Borging en continuïteit: via nieuwe samenwerkingsvormen, in onderwijs en met tijdelijke financiering als kracht én uitdaging.
- Storytelling: het zichtbaar maken van de diverse opbrengsten vraagt om verhalen, niet alleen om cijfers.
Deze procesbenadering – gericht op leren, aanpassen en samenwerken – laat zien hoe ‘frugal innovation’ in de praktijk werkt: met relatief kleine budgetten grote impact realiseren.
Sportinnovator als institutioneel ondernemer
Een aanvullend inzicht dat uit eerdere gesprekken met de onderzoekers naar voren kwam, is de rol van Sportinnovator als institutioneel ondernemer. Hoewel dat geen onderdeel van het onderzoek was en niet expliciet is beschreven in het rapport, is tussen de regels door duidelijk zichtbaar hoe Sportinnovator met het aanjagen en ondersteunen van deze nieuwe living labs actief bijdraagt aan het doorbreken van bestaande structuren en het versterken van systeemverandering.
Vervolgonderzoek
In de komende periode start ZonMw met een breder vervolgonderzoek naar het totale netwerk van inmiddels bijna 30 Living labs sport & bewegen die in de periode 2020-2025 ondersteuning kregen. Daarbij wordt voortgebouwd op de inzichten uit deze procesevaluatie.
Heb je vragen over dit artikel, neem dan contact op met Wietske de Vries, via Wietske@sportinnovator.nl
Wat is een Living Lab?
Een living lab is een levensechte experimenteeromgeving waarin partijen samenwerken om innovaties te ontwikkelen. In de living labs sport en bewegen werken overheid, kennisinstellingen, maatschappelijke partners, bedrijven en burgers hiervoor samen. De mate van kennis en ervaring, in het bijzonder die van de gebruiker, zorgen voor een vliegwieleffect. De activiteiten van een living lab vinden plaats in wijken, scholen, instellingen of organisaties waar de gebruiker woont, werkt, sport en beweegt. Zie ook: Living Labs Sport en Bewegen - Sportinnovator en Netwerk Living Labs Sport en Bewegen | ZonMw