Minder hittestress en energie opwekkende velden: zo werkt de gemeente Amsterdam aan verduurzaming via sport

'In Amsterdam spelen er klimaat- en congestieproblemen, net als in zoveel andere gemeenten in Nederland. Al een aantal jaar doen we daar wat aan in samenwerking met private partijen en kennisinstellingen. Een voorbeeld is Innovation Clubhuis, waarin we optrekken met de KNVB en de TU Delft. Op een sportpark vindt vooral onderzoek plaats naar verduurzaming, circulair bouwen, energiebesparing en mobiliteit in en rond een clubhuis. Denk aan sportvelden die je gebruikt als waterbuffer bij grote regenval en onbenutte parkeerplaatsen om in te zetten als hub voor deelvervoer.'

Innovation Clubhuis, ook wel het clubhuis van de toekomst genoemd, is zeker niet het enige project dat de gemeente Amsterdam heeft opgepakt als het om duurzame innovaties in de sport gaat. ‘Om clubhuizen en beheerkantoren van het gas af te helpen, zetten wij op verschillende gebieden pilots op van initiatieven die betaalbaar zijn en in toepasbaar in de directe omgeving van het gebouw. Denk aan zonnecollectoren en warmtepompen plaatsen. De belijning van kunstgrasvelden spuiten we, in plaats van dat we lijnen lijmen. Dat is een stuk milieuvriendelijker, omdat lijmresten niet verteren. Een derde voorbeeld is een voetbalveld dat voor vijftig procent uit gerecycled kunstgras bestaat, in samenwerking met Edelgras en Re-Match. In Weesp legden we het eerste waterloze hockeyveld aan. Daarnaast starten we binnenkort met de laatste tranche om de transitie naar LED-verlichting op alle gemeentelijke sportvelden af te ronden.’

Het is een greep uit alle initiatieven waar Amsterdam zich mee bezig houdt. Ook Scale Up, een door de EU gesubsidieerd project dat specifiek draait om toekomstbestendige kunstgrasvelden, behoort tot de innovatieve initiatieven.

Klein: 'Ook tijdens dit project zoeken we naar vernieuwende oplossingen die we uiteindelijk op grote schaal gaan toepassen. Denk aan duurzame kunstgrasvelden bestaande uit circulaire materialen, die hittestress voorkomen en slim omgaan met regenwater. Systemen onder het kunstgras vangen het water op. Dit verdampt als het veld warm wordt, waarmee het zichzelf weer afkoelt.’

‘Daarnaast zoeken we manieren om kunstgrasvelden groene energie op te laten wekken. Deze energie willen we gebruiken voor clubhuizen en beheerkantoren: van de verlichting tot de aansluiting van computers op stroom. Op deze manier leveren we grootstedelijk een bijdrage in het licht van de congestieproblematiek. Maar voor de kunstgrasvelden zelf valt eveneens nog een duurzaamheidsslag te maken. Regulier kunstgras is niet goed voor het milieu en duur in aanleg en onderhoud. Jaarlijks vervangen we tien tot twintig gemeentelijke kunstgrasvelden. Er is ons dan ook alles aan gelegen om alternatieven te ontwikkelen die gebruikmaken van circulaire materialen en andere type vezels, zowel voor de opbouw van de velden als het kunstgras zelf.'

Met alternatieven is de gemeente nu in de weer. 'Zo werken we met een nieuw type natuurgras, grass to play, waarop je meer dan 1.000 uur in plaats van 250 tot 400 uur kan spelen. En we starten een pilot om hybride velden aan te leggen met biodegradeerbare vezels. De bedoeling is om de vezels na het einde van de levensduur binnen een jaar in de bodem te laten composteren. Ook komt er een aanbesteding om alle velden in Amsterdam te voorzien van sensoren. Daarmee kunnen we het gebruik bijhouden. Op basis daarvan kunnen we adviseren om trainingsschema's aan te passen en wedstrijden op andere momenten te programmeren, bijvoorbeeld in de avonden. Dit bevordert het combineren van meerdere sporten op één veld, zoals hockey, korfbal, tennis en voetbal. Bonden als de KNVB en de KNHB staan hiervoor open.'

Scale Up is een samenwerking met de gemeente Haarlem. Vanaf april 2024 start een ontwerp- en ontwikkelfase waarin ondernemers hun ideeën gedurende twee jaar verder uitwerken en testen. Daarna volgt een commerciële fase, mits de pilots succesvol zijn uiteraard.

Ook op ecologisch gebied staat de gemeente niet stil. Zo heeft het dertig sportparken voorzien van een zogenaamd NL Green Label: een standaard voor een duurzame leefomgeving. Klein: 'Ook werken we samen met de stadsecologen om per sportpark een uitwerking te maken van de optimale inrichting van de sportparken voor flora en fauna. De eerste maatregelen zijn inmiddels genomen. Stadsbreed zijn we met de stadsecologen en beheerders aan de slag om zo stap voor stap te werken aan de verbetering van de ecologie en duurzaamheid op onze sportaccommodaties. Daarmee verbeteren we de kwaliteit van het sportpark en zorgen we voor een fijnere omgeving van sporters en bezoekers.'

Volgens Klein is er voorlopig nog genoeg op te pakken als het gaat om innovatieve, duurzame oplossingen in de sport. 'Nadrukkelijk staan we er als gemeente voor open om daarin op te trekken met bedrijven, juist ook van buiten de sport. Sommige partijen waar we mee samenwerken zijn zelfs wereldwijd actief. Zij komen vaak met een ander, verfrissend perspectief. Ik ben ervan overtuigd dat we het meest en snelst duurzame doorbraken realiseren door samen op te trekken en breder te kijken dan de sportwereld alleen.’

Ook met andere gemeenten ziet Klein kansen voor samenwerking. ‘We streven ernaar onze verworven kennis breed te delen. Dit doen we door regelmatig overleg te voeren met grote gemeenten. Daarbij delen we onze eigen ervaringen en leren we van de inzichten van anderen.

Daarnaast is de gemeente Amsterdam aangesloten bij het Innovatieplatform Duurzame Sportsector, waarin sportverenigingen, sportaanbieders en gemeenten onafhankelijk kennis delen. ‘Als gemeente zijn wij aangesloten bij verschillende onderdelen van het platform, waaronder de buyers group en de projecten gericht op gras en kunstgras.’

Kijk hier voor meer informatie over de projecten van de gemeente Amsterdam of neem contact op met Bert Klein op b.klein@amsterdam.nl.

Zie ook: Kijk! Duurzaam! | Amsterdam Sportpark 1950 (kijkduurzaam.nl)