Sport sociaal veiliger maken: zo doen de winnaars van de Nationale Sportinnovator Prijs 2023 dat
Sociale veiligheid betekent dat iedereen zich veilig en prettig voelt binnen zijn of haar sportomgeving. Het houdt in dat er geen plek is voor pesten, intimidatie, racisme, seksueel grensoverschrijdend gedrag of machtsmisbruik. Maar hoe zorgen we dan voor een sociaal veilige sportomgeving waarin iedereen met plezier kan bewegen? Dit belangrijke onderwerp stond centraal in de Nationale Sportinnovator Prijs van 2023. Hoe maken de innovaties van vier winnaars nu het verschil en hoe dragen ze bij aan blijvend sociaal veilige sport? We blikken met de winnaars terug én vooruit.
Sportinnovator reikt jaarlijks de Nationale Sportinnovator Prijs uit aan innovatieve projecten. De winnaars van 2023 hadden op kleinere schaal hun toegevoegde waarde bewezen, en kregen maximaal 50.000 euro om hun impact verder te vergroten. Zij laten zien hoe deze steun concrete verandering mogelijk maakt.
Onderstaande compilatievideo laat zien hoe de winnende projecten van start gingen. Inmiddels zijn de initiatieven verder ontwikkeld en hebben ze nieuwe stappen gezet richting een sociaal veiligere sport.
Parkstad bouwt aan blijvend sociaal veilig beleid
Alcander won de prijs voor Veilig Sportklimaat Parkstad, waarmee ze in samenwerking met gemeenten, sportverenigingen in de Limburgse regio Parkstad sociaal veiliger maken. “We hebben het bedrag vooral gebruikt voor extra personele inzet bij gemeenten en verenigingen. Daardoor hadden we ruimte om praktische tips en tools aan te bieden, gesprekken te voeren, bijeenkomsten te organiseren en trainingen te faciliteren", vertelt Kyle Holtus van Alcander.
Het project werkt met duidelijke basiseisen, voortgekomen uit de 4 v’s voor veiligheid van NOC*NSF. “Eén van die basiseisen is bijvoorbeeld dat er een vertrouwenscontactpersoon op de club wordt aangesteld en opgeleid. En dat er een gedragscode op de club komt. Een door ons aangestelde en opgeleide clubkadercoach ondersteunt sportverenigingen bij het implementeren daarvan. Sportaanbieders worden stap voor stap begeleid, en krijgen een vignet als ze aan de eisen voldoen. Daarmee tonen ze aan dat hun club sociaal veilig is. Vier sportaanbieders in Kerkrade hebben inmiddels nu zo’n vignet.”
‘We hebben 42 sportverenigingen ondersteund bij het creëren van een sociaal veilig sportklimaat. Zij hebben nu een actief beleid.’
Veilig Sportklimaat Parkstad begon in 2022 in Heerlen en breidde uit naar Kerkrade en Landgraaf. De precieze impact van het project is volgens Holtus lastig meetbaar. “Maar wat we wél inzichtelijk hebben is dat 42 sportverenigingen en sportaanbieders zijn ondersteund. Zij zijn in staat gebracht om te voldoen aan de basiseisen.” Daar moeten de komende jaren nog meer sportverenigingen bij komen. “We zijn nu aan het kijken hoe we daar een vervolg aan kunnen geven in Zuid-Limburg. We zijn daarom in gesprek met clubondersteuners en contactpersonen bij de gemeenten.”
Klik hier voor meer informatie.
Topsport Gelderland geeft jongeren een stem met de Sport Talk-app
Ook Topsport Gelderland heeft de afgelopen jaren niet stilgezeten. Dankzij de Nationale Sportinnovator Prijs kon de organisatie veel stappen zetten met de pilot Sport Talk, een programma dat jonge talenten helpt om tijdens cultuursessies afspraken te maken over hoe ze met elkaar en hun grenzen omgaan. Via de bijbehorende Sport Talk-webapp geven ze aan of die afspraken ook worden nagekomen en kunnen ze eventuele vervolgstappen nemen. “In de webapp geven ze anoniem antwoord op stellingen die zijn gekoppeld aan verschillende thema’s, zoals: plezier, hun relatie met medesporters en hun coach, en sociale en psychologische vrijheid", legt Martine Willemsen van Topsport Gelderland uit. “Sporters kunnen op basis van hun antwoorden het advies krijgen om met een vertrouwenscontactpersoon te praten. Ook kunnen ze via een knop in de app gelijk terecht bij het meldpunt Centrum Veilige Sport. We hebben de prijs gebruikt om de webapp met vragenlijst te ontwikkelen, de cultuursessie te verbeteren en een e-learning te maken voor vertrouwenscontactpersonen en anderen op de clubs, die zijn aangesloten bij het programma. Eerst deden wij het grootste deel van de begeleiding, maar door de e-learning kunnen clubs het nu zelf doen.”
‘Het biedt ruimte om uit te spreken wat helpt en wat niet, zonder directe gevolgen. Als er meer aan de hand is, is hulp beschikbaar.’
Aan de pilot deden vijf talentprogramma’s mee. “Eén daarvan, een waterpolovereniging, gaat er volgend seizoen definitief mee door. Nog niet alle talentprogramma’s hebben besloten om door te gaan. “Dat komt vooral door de workload, je vraagt namelijk best veel tijd en werk van de mensen binnen het programma die zich vrijwillig inzetten.” Toch is Willemsen trots op de impact die de pilot tot nu toe heeft gehad. “De programma’s ervaren een positieve verandering. Het biedt ruimte om uit te spreken wat helpt en wat juist niet, zonder dat dit direct gevolgen heeft. En als er meer aan de hand is, is er hulp beschikbaar voor wie aan de bel trekt. We hebben sportbonden en topsportorganisaties gesproken die hebben aangegeven interesse te hebben. Daarnaast onderzoeken we of we de vertaalslag naar de breedtesport kunnen maken."
Klik hier voor meer informatie.
Rotterdam Sportsupport signaleert vroeg en voorkomt
Rotterdam Sportsupport ondersteunt sinds 2020 sportverenigingen met Pedagoog op de Club. Dat is een 2-jarig programma waarin trainers, coaches en vertrouwenscontactpersonen worden geholpen bij het vroegtijdig signaleren van opvoed- en opgroeiproblematiek van jonge sporters. Ook leren ze welke hulpverlening ze waarvoor en wanneer moeten inschakelen. Een pedagoog en clubkadercoach zijn meerdere keren per week aanwezig op de club voor praktische ondersteuning en coaching. “We zijn heel blij met wat we tot nu toe hebben bereikt. De prijs heeft ons geholpen met meer landelijke aandacht voor de interventie met als doel landelijk en lokaal te kunnen opschalen. We hebben tussen 2020 en 2024 vijf voetbal-, één hockey- en één handbalvereniging intensief ondersteund. Eén daarvan hebben we verlengd, en één is in een lightversie opnieuw gestart. Hiernaast ondersteunde de bijdrage diverse activiteiten die helpen bij de zoektocht naar structurele financiering voor de interventie en opschaling. Zoals onder andere het erkenningstraject van het Nederlands Jeugdinstituut”, zegt Ineke Kalkman van Rotterdam Sportsupport.
‘We hebben 325 mensen opgeleid en 500 hulpvragen behandeld.’
“We hebben in totaal tussen 2020 en 2024 25 trainingen gegeven, meer dan 325 kaderleden opgeleid en zo’n 500 hulpvragen behandeld. Daarnaast hebben we veel zaadjes geplant voor landelijke erkenning. Zo zitten we dus in het traject van het Nederlands Jeugdinstituut om een erkende interventie te worden en betrekt de gemeente Rotterdam ons bij het ontwikkelen van nieuw beleid voor een veilig sportklimaat.”
Klik hier voor meer informatie.
SportDrenthe wil de hele provincie sociaal veilig
De vierde winnaar maakt sportverenigingen in Drenthe sociaal veiliger. SportDrenthe won voor het project De Veilige Kleedkamer, een ondersteuningstraject met gemeenten dat in 2022 startte bij verenigingen. “We hebben een 10-stappenplan voor wat verenigingen moeten doen om sociaal veilig te zijn. Denk bijvoorbeeld aan een breed opgestelde gedragscode, en het pedagogisch scholen van trainers en begeleiders. Voldoen ze aan zeven stappen, dan krijgen ze het vignet sociaal veilig”, zegt Renate Bijker van SportDrenthe. “Het traject heet De Veilige Kleedkamer, maar we richten ons op de hele vereniging. Hoe ga je met elkaar om in de kantine, op het sportveld of in de groepsapp? Iedereen moet zich overal welkom en veilig voelen”, vult collega Niels van der Weerd aan.
SportDrenthe gebruikte de Nationale Sportinnovator Prijs onder meer om in 2024 een symposium te organiseren. Daar tekenden twaalf gemeenten een convenant voor sociaal veilige sport. Het symposium heeft ertoe geleid dat de provincie voor drie jaar subsidie heeft verleend om het project door te ontwikkelen. “Ook heeft de prijs bijgedragen om het project verder door te kunnen ontwikkelen en meer maatwerk te bieden aan sportverenigingen. Het project stelt in staat om de verenigingen ook echt op het thema van sociale veiligheid te begeleiden, adviseren en ondersteunen”, zegt Bijker.
‘We willen dat in 2028 elke inwoner in Drenthe sociaal veilig kan sporten.’
Bijker en Van der Weerd kijken met tevredenheid terug op de afgelopen jaren. De pilot begon met tien sportverenigingen, maar dat zijn er nu meer dan veertig. “En er komen er binnenkort weer tien bij. We richten ons nu ook veel op de sportbonden, omdat je dan in één klap heel veel verenigingen bereikt”, vertelt Bijker. De ambities van SportDrenthe zijn groot. Van der Weerd: “We willen dat in 2028 elke inwoner in Drenthe sociaal veilig kan sporten.”
Daarnaast heeft De Veilige Kleedkamer inmiddels internationale erkenning gekregen en wordt het als modelproject meegenomen in de Europese aanvraag voor 'The Safe Dressingroom'. Ook is de Drentse Regenboogambassadeur Henk Nijmeijer op European Pride-congressen in Lissabon, Washington en Malta geweest om de ontwikkelingen rondom De Veilige kleedkamer (Safe Dressing Room) te presenteren.
Klik hier voor meer informatie.
Alle vier een andere invalshoek
Vier verschillende projecten met alle vier een andere invalshoek om sociale veiligheid in de sport te bevorderen. Ze dragen alle vier bij aan een positieve sportcultuur waarin sporters, jong en oud, zich veilig kunnen ontwikkelen. Tientallen sportverenigingen zijn verder geholpen met zichtbare ambitie en concrete stappen om het succes door te zetten. Zo wordt gewerkt aan het verspreiden en implementeren van effectief beleid en aan het concreet zichtbaar maken daarvan met een vignet of symbool. Talentvolle sporters hebben een stem gekregen en benutten hun club als veilige plek.
Wat de projecten met elkaar gemeen hebben, is dat ze allemaal een steunstructuur met gedreven professionals bieden voor clubs en samenwerken met wijkpartners rond de club, soms over domeinen heen. De innovaties waren eerst vooral lokaal actief, maar nu steeds regionaler en zelfs ook internationaal.